Overzicht van de geschiedenis van Rhoon en Poortugaal, zoals gebruikt in de tentoonstelling “25 jaar Albrandswaard”.

Bronnen:

De Kronijken van Vermaat van 1808-1852

De eerste eeuwen van Rhoon – T.A. van der Vlies

De Archeologie van IJsselmonde – A. Carmiggelt en E.J. van Ginkel

Portugal na Holanda – T.A. van der Vlies

BOOR nieuws nr.5

De oudste bedijkingen in het westen van het eiland IJsselmonde – G.J. Vermaat

 

Prehistorie – Nieuwe Steentijd (5300-2000 v.Chr.)

In de Steentijd gingen jagers, vissers en voedselverzamelaars langzaam over op het boerenbestaan.

In 2003-2004 is een kleine kampplaats opgegraven aan de oever van een kreek onder Portland. Men vond houtskool en verbrande visresten van snoek en paling. Het was geen permanente woonplaats, want men vond geen aardewerk of vuurstenen werktuigen.

Prehistorie – Bronstijd (2000-800 v.Chr.)

De mensen gingen in deze periode naast vuurstenen- ook bronzen werktuigen gebruiken. Er zijn niet veel vindplaatsen in onze streek. Het was hier toen te nat en te moerassig.

Prehistorie – IJzertijd (800 v.Chr. – begin jaartelling)

In deze tijd gaat men gebruik maken van ijzer i.p.v. brons. Bij Poortugaal is een woonplaats uit de IJzertijd gevonden.

Door een stelsel van kreken werd de grond ontwaterd. Droge veengronden werden door de boeren gebruikt. Later werd het gebied door overstromingen weer onbewoonbaar.

Romeinse tijd (begin jaartelling – 300)

Tijdens de Romeinse overheersing woonden er veel mensen op IJsselmonde. Men leefde van veeteelt, akkerbouw en handel.  Bij Portland werden Romeinse munten gevonden.

In Poortugaal zijn in 1970 de resten van een Romeinse villa opgegraven en een duiker, die twee watertjes met elkaar verbond. In 1991 is aan de Oostdorpseweg in Poortugaal een Romeins grafveld gevonden. Na het verval van het Romeinse Rijk waren grote delen van het land verlaten en verwilderd tot moeras.

In de 6e en 7e eeuw was er bewoning in kleine nederzettingen langs de Maasoevers.

In onze streek vond in deze tijd de verspreiding van het Christendom plaats vanuit Vlaardingen, waar de Engelse Willibrord een kerk stichtte.

Vroege Middeleeuwen (300-1000)

RHOON

De naam Rhoon zou uit deze periode stammen. De naam duidt op ontginning van een bebost gebied.

Overigens was Rhoon niet op de huidige plaats, maar het betrof het gebied tussen Poortugaal en Rhoon aan de noordkant van de polder Albrandswaard.

Middeleeuwen (1000-1200)

RHOON

In 1190 koopt Biggo van Duiveland een stuk grond onder Pendrecht en het recht om land in te polderen.

De plaats waar hij kerk en huis sticht is gelegen ongeveer waar nu kasteel en kerk liggen.

Oud-Rhoon was de eerste polder in Rhoon, gelegen tussen Oud-Rhoonsedijk, Werkersdijk en Dorpsdijk.

ALBRANDSWAARD

De kern van de polder Albrandswaard was omstreeks het jaar 1130 nog een eilandje in een brede rivierarm, de Waal geheten. Door de hoge ligging was een bedijking niet noodzakelijk.

In 1411 besloot Jacob van Rijsoord om de Waard in te polderen door de Waal af te sluiten met een dam bij Poortugaal en een bij Rhoon en ertussen een dijk te leggen.

Bij de Sint Elizabethsvloed van 1421 brak deze buitendijk door, waardoor het Waaltje in Poortugaal ontstond.

Middeleeuwen (1200-1300)

ALBRANDSWAARD

In 1201 wordt de naam voor het eerst genoemd in een oorkonde van Dirk VII van Holland, waarin de schenking werd verwoord van “het land Alebrandesward” aan de kerk van Sinte Marie te Ter Doest in West-Vlaanderen.

De oorkonde is het oudste document van het Gemeentearchief Rotterdam.

POORTUGAAL

Het dorp Poortugaal hoorde tot de Heerlijkheid van Putten. De Heer van Putten begint aan het eind van de 12e eeuw met het aanleggen van dijken. Hij bouwt rond 1200 een houten huis en een houten kerkje, nabij de huidige dorpskerk. Dit dorpje in wording zou hij in leen gegeven hebben aan een Portugese edelman, met wie hij tijdens de kruistochten vriendschap had gesloten. Deze gaf de naam en het wapen van zijn vaderland aan het dorpje.

Kasteel van Rhoon

Een opvolger van Biggo bouwt in 1240 een huis met toren. Het was een verdedigbaar huis met een gracht eromheen en stond waarschijnlijk bij het waaltje achterin het bos bij het huidige kasteel.

In de Middeleeuwen wordt het kasteel her- en verbouwd. In 1598 heeft de laatste grote verbouwing plaatsgevonden. Het wordt dan een buitenplaats in plaats van een verdedigbaar kasteel.

Als dank voor bewezen diensten wordt Rhoon in 1297 door de graaf van Holland verheven tot een “Hooge Heerlijkheid”. De Heer van Rhoon mag dan zelf belastingen opleggen en tol heffen, rechtspreken, aangeslibde grond bedijken en benoemingen doen. Hij krijgt ook een zetel in de Staten van Holland. De Heer van Rhoon was dus een invloedrijk persoon.

Nadat Rhoon een Hoge Heerlijkheid is geworden moet de Heer van Rhoon ook zorgen voor een gevangenis. De toren en de kelders van het Kasteel van Rhoon worden hiervoor gebruikt. De Gerechtsplaats, waar misdadigers werden terechtgesteld, was op de hoek van de Dorpsdijk en de Rijsdijk (waar nu het beeld van Biggo staat). Hendrick Cornelisz. Keyzer was in 1720 de laatste die hier werd onthoofd.

Late Middeleeuwen (1300-1400)

Kasteel Valckesteyn

Op enkele kilometers afstand van de kerk, daar “waar Maas en Merwe zich vereenigen”,  bouwt de Heer van Putten rond 1310  kasteel “Valckesteyn”. Bij verdere inpolderingen verliest “Valckesteyn” zijn rol als verdedigingswerk en wordt later gebruikt als jachtslot.

In 1827 is het kasteel afgebroken. De stenen werden verkocht voor 1 gulden de honderd.

Late Middeleeuwen (1400-1500)

Brand!!

In 1489, tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, kwam een bende van 300 man uit Rotterdam in roeiboten op plundertocht naar Rhoon en Poortugaal. Op de terugtocht staken zij de woningen en schuren in brand. In Schiedam had men de vlammen gezien en de Schiedammers kwamen te hulp. Samen met de boeren werden de Rotterdammers gedood of gevangen genomen.

Het dorp Poortugaal is waarschijnlijk in deze tijd op de huidige plaats, dichter bij de haven, herbouwd.

Vroeg Moderne tijd (1500-1700)

Het bezit van “Heerlijke rechten” gaf de Heer veel macht en rijkdom, door o.a.

– benoeming van ambtenaren (verkoop van ambten)

– recht van aanwas (bedijken van slikken)

– innen van boetes

– veer van Rhoon naar Oud-Beijerland

– tol tussen Rhoon en Pendrecht en omgekeerd.

Aan het eind van de 18e eeuw verliest de Heer zijn voorrechten.

In de Middeleeuwen was er een groot verschil tussen stedelingen (poorters) en dorpsbewoners. De stedelingen hadden rechten (en plichten), beschreven in een Keurboek.

De dorpelingen werden zwaar belast, o.a. door de Heerlijke rechten. Zij mochten uit concurrentieoverwegingen van de Gilden geen nijverheid bedrijven. Als de Heer ten strijde trok moesten zij soldaten leveren.

In 1683 is de Heer van Rhoon zo verarmd dat hij het kasteel en alles wat erbij hoort moet verkopen.

Vroeg Moderne tijd (1700-1800)

In de Franse Tijd (1795-1813) gold het devies “vrijheid, gelijkheid en broederschap”.  De adel verliest zijn voorrechten en dit gold ook voor de Heer van Rhoon. Zo gaan de inkomsten uit boetes en rechten naar de Franse staat en de Heerlijkheid verarmt.

In 1830 wordt de heerlijkheid van Rhoon en het kasteel verkocht.

Moderne tijd (1800-1900)

In 1810  moest aan de Fransen belasting betaald worden (kopgeld), fl. 1,– voor iedere man. Voor Poortugaal bedroeg dit fl. 523,– en voor Albrandswaard fl. 132,–. (Kronijken van Vermaat)

ALBRANDSWAARD

In 1841 wordt de gemeente Albrandswaard en Kijvelanden samengevoegd met de gemeente Poortugaal.

“Den 3 Januarij is Poortugaal en Albrandswaard Gekommineerd en Eennen Gemeente Geworden En is tot burgemeester op Nieuw over de byde Gemeente aangestelt Petrus Cornelis Kluyt En tot Gemeente raad B. Leenkeek Eerste Assessor En A. Velgersdijk tweede Assessor Jan Hoek H. Vermaat en A. v.d. Waal Cornelis Langstraat Dat Waren de Gemeenteraad En Leden die op Nieuw die post zyn In ingetreden.”

(Kronijken van Vermaat)

Moderne tijd (1900-2010)

In 1933 annexeert Rotterdam Pernis en Hoogvliet.

Delen van het noorden van Rhoon (190 ha met 500 inwoners) en Poortugaal (330 ha met 250 inwoners) worden ook Rotterdam.

1985 – Rhoon en Poortugaal worden samengevoegd tot de gemeente Albrandswaard.

Meeuwenplaat-, Zalmplaat en Boomgaardshoek en het land ten westen van de Hofweg gaan naar de gemeente Rotterdam.

25 jaar Albrandswaard